Znane i nieznane fantasy

Polecamy tytuły, który każdy miłośnik fantasy powinien znać.

Tekst: Marta Cyzio

Zdjęcia: materiały prasowe

Ten artykuł przeczytasz w mniej niż 20 minut!

"Władca pierścieni" jest tylko jeden, ale za to w ciekawych książkach fantasy można przebierać bez liku. Niektóre z nich weszły do kanonu światowej literatury i cieszą się niesłabnącą popularnością. Są też takie, o których wiedzą jedynie miłośnicy gatunku. Dla tych którzy chętnie udadzą się w odwiedziny do innych światów, przygotowaliśmy kilka propozycji książek fantasy, które warto znać.

"Ziemiomorze"

Ursula K. Le Guin,

1968

Choć cykl rozgrywający się w fantastycznym świecie o nazwie Ziemiomorze rozpoczął się opowiadaniem „Magiczne słowo”, dopiero wydanie „Czarnoksiężnika z Archipelagu” w 1968 roku zwróciło uwagę czytelników. W życiu mieszkańców Ziemiomorza najważniejszą rolę odgrywa magia – osoby posiadające jej dar są chętnie zatrudniane do ochrony miast i zamków oraz naprawy zniszczonych budynków czy zaciągają się na statki, by kontrolować pogodę. Najzdolniejsi z chłopców posyłani są na wyspę Roke, gdzie pod okiem największych czarodziejów mogą zgłębiać tajemną wiedzę. Główną część serii tworzy sześć powieści, które opowiadają o losach arcymaga Geda. Z pozoru cykl może wydawać się podobny do innych książek z gatunku fantasy, jednak niezrównany styl Le Guin sprawia, że „Ziemiomorze” nie ma sobie równych. Tajemniczy archipelag ma własną historię i kulturę, którą wyróżniają oryginalne mity oraz podania, w czym widoczne jest antropologiczne zacięcie autorki oraz inspiracje pracami ojca. Cykl był wielokrotnie wyróżniany, w tym medalem Newbery oraz nagrodą Nebula. W 2019 roku BBC News wpisało „Ziemiomorze” na swoją listę 100 najbardziej wpływowych powieści.

"Władca Pierścieni"

J.R.R. Tolkien,

1954-1955

Historia Drużyny Pierścienia wyruszającej na wyprawę, od której zależą losy Śródziemia, po raz pierwszy została wydana w 1954 roku i od tego czasu nigdy nie zeszła z druku. Swoją ponadczasową trylogię autor pisał ponad 12 lat. Początkowo Tolkien zakładał, że będzie to kontynuacja wydarzeń z książki „Hobbit, czyli tam i z powrotem”, jednak pomysł szybko się rozrósł w znacznie większe dzieło. Na potrzeby „Władcy Pierścieni” Tolkien wymyślił zupełnie nowy język – do stworzenia mowy, którą posługują się elfy, wykorzystał elementy podobne do języka fińskiego oraz walijskiego. Co ciekawe, pierwszymi słuchaczami historii byli członkowie klubu Inklingów, do którego należeli między innymi C.S. Lewis i Charles Williams. Nieformalna grupa intelektualistów z Oksfordu spotykała się od lat 30. XX wieku do 1949 roku w pubach, by czytać i dyskutować o pisanych przez siebie książkach.

Pisarz przedstawia w krzywym zwierciadle, niezwykle ironicznie oraz dowcipnie ją komentując. Autor wykorzystał również dawne legendy, mity i przesądy, którymi chętnie się bawił, podobnie jak literackimi konwencjami

"Świat Dysku"

Terry Pratchett

1983

Niezwykła seria ponad kilkudziesięciu książek, którą pisarz nieprzerwanie tworzył od lat 80. XX wieku aż do swojej śmierci w 2015 roku. Poszczególne tomy opowiadają historie różnych bohaterów, które pozostają ze sobą w bliższym lub dalszym związku. Tym, co je łączy, jest miejsce akcji – fikcyjny świat w kształcie dysku nie dość, że jest płaski, to jeszcze znajduje się na grzbiecie czterech słoni stojących na skorupie olbrzymiego żółwia. Zamieszkują go między innymi czarodzieje, wiedźmy, diabły i dżiny. Mimo to czytelnicy z powodzeniem mogą odnaleźć w historii Pratchetta aluzje do naszej codzienności, którą pisarz przedstawia w krzywym zwierciadle, niezwykle ironicznie oraz dowcipnie ją komentując. Autor wykorzystał również dawne legendy, mity i przesądy, którymi chętnie się bawił, podobnie jak literackimi konwencjami. Ponadto jego bohaterowie nie przebierają w słowach – nieustannie klną, w niewybrednych słowach nawiązują do relacji damsko-męskich, a żadna nazwa czy imię nie są kwestią przypadku i niosą ze sobą dodatkowe znaczenie.

"Pieśń lodu i ognia" (seria)

George R.R. Martin

1996

Po kilku latach pracy w telewizji znudzony i zmęczony pisarz postanowił napisać książkę, która będzie tak skomplikowana i nieprzewidywalna, że żadna stacja telewizyjna nie będzie w stanie jej wyprodukować. Główni bohaterowie giną bez ostrzeżenia, władza przechodzi nieustannie z rąk do rąk, a sojusznicy nierzadko zamieniają się w śmiertelnych wrogów. W założeniu seria miała się składać z siedmiu tomów, z których na razie powstało pięć. Pracę nad dalszymi częściami zatrzymała produkcja stacji HBO, która postanowiła zekranizować walkę powieściowych rodów o tron. Sukces pierwszych sezonów był tak oszałamiający, że zamiast pisać kolejne tomy, twórca zajął się rozwijaniem historii na srebrnym ekranie. W tym roku został wyemitowany ostatni sezon „Gry o tron”, serialu okrzykniętego już kultowym, dlatego fani z niecierpliwością czekają na ostatnie tomy. Tym bardziej że autor zapowiedział, że książkowa seria będzie się toczyć inaczej niż serialowa opowieść. W świecie Martina tylko jedno pozostaje pewne – nic nie jest przewidywalne.

"Trylogia Czarnego Maga"

Trudi Canavan

2001

Magia pozostaje pod ścisłą kontrolą Gildii. Co więcej, wszyscy uważają, że jej posiadanie jest przywilejem wyższych klas i arystokracji. Tym większe zdziwienie budzi fakt, że kamień rzucony przez nieznaną dziewczynę ze slumsów przebija ochronną tarczę magów. Od tego wydarzenia Sonea przebywa w zupełnie nieznanym jej środowisku, gdzie pod okiem Gildii ma nauczyć się kontrolować swoje moce. Wciąż poniżana, nielubiana przez pozostałych nowicjuszy dziewczynka stara się odnaleźć w nowej sytuacji i pozbyć uprzedzeń wobec magów, których co roku obserwowała, gdy oczyszczali ulice z włóczęgów, żebraków i innych wyrzutków, nierzadko nie przebierając w środkach.

W Estcarpie władzę sprawują czarownice, a Stara Rasa prowadzi wyniszczający konflikt zbrojny z sąsiednimi państwami

"Świat czarownic"

Andre Norton

1963

Pierwszy tom z serii „Uniwersum Świata Czarownic”, w której skład wchodzą trzy podcykle. Akcja poszczególnych części nierzadko rozgrywa się równocześnie, a całość łączą poszczególne wątki fabularne. W „Świecie czarownic” Simon, żołnierz z czasów drugiej wojny światowej, dostaje się do alternatywnego świata, Estcarpu, gdzie władzę sprawują czarownice, a Stara Rasa prowadzi wyniszczający konflikt zbrojny ze swoimi sąsiadami. Po przejściu przez tajemny portal bohater zostaje uwikłany w szereg niebezpiecznych przygód, które, jak jeszcze niedawno sądził, mogłyby się wydarzyć jedynie w baśniach.

"Koło czasu"

Robert Jordan

1990

Po Pęknięciu Świata, do którego doszło w wyniku walki o Moc, mieszkańcy Świata Koła żyją w nieustannym strachu przed powrotem Czarnego, będącego antytezą Stwórcy. Według dawnych proroctw jest tylko kwestią czasu, kiedy mroczna siła złamie wiążące je pieczęcie i ponownie zagrozi istnieniu świata. Do walki z przerażającym Czarnym ma stanąć Rand al’Thor, który przed ostatecznym starciem nie tylko musi nauczyć się panować nad magią, ale również zmierzyć się z dalszą częścią przepowiedni, która mówi, że wybawiciel może okazać się również tym, który sprowadzi zagładę na mieszkańców Koła. Pierwotnie pisarz zakładał zamknięcie historii w 12 tomach, ale podczas pracy nad ostatnim z nich zmarł. Dokończenie serii powierzono Brandonowi Sandersowi, który na podstawie notatek Jordana skończył dwunastą część i dopisał jeszcze dwie kolejne; ostatecznie zamknął historię w 14 tomach.

"Piąta pora roku"

N.K. Jemisin

2015

Osoby, zwane górotworami, w świecie Bezruchu uważane są za śmiertelne zagrożenie. Ich moc, jeśli jest niekontrolowana, może doprowadzić do zniszczenia całych miast, jednak odpowiednio wykorzystana, gwarantuje bezpieczeństwo i wpływa korzystnie na sejsmikę powieściowej planety. Stąd te z górotworów, które nie zostały zabite przez rodziców lub sąsiadów ze strachu przed ich zdolnościami, odbierane są opiekunom i zabierane do Fulcrum, gdzie uczą się posługiwać swoją mocą. Essun, doświadczona przez życie, ukrywa swoje zdolności nawet przed mężem. Gdy jednak „talent” przechodzi na jej dzieci i ujawnia się w najmniej spodziewanym momencie, partner bohaterki zabija młodszego syna, a córkę porywa i w pośpiechu opuszcza miasto. Zrozpaczona Essun wyrusza na poszukiwanie dziecka. Po drodze odkrywa, że trzęsienia ziemi, które odczuwa, są zapowiedzią niespotykanej jeszcze w dziejach Bezruchu katastrofy. Za swoją trylogię Jemisin została w 2016 roku uhonorowana nagrodą Hugo.

"Harry Potter"

J.K. Rowling

1997

Serii o młodym czarodzieju nie trzeba chyba nikomu przedstawiać. Wydawane od 1997 roku kolejne części przygód Harry’ego oraz jego przyjaciół zawróciły w głowach czytelnikom na całym świecie. Sagę przetłumaczono na 80 języków, kolejne tomy sprzedały się w ponad 500 milionach egzemplarzy. Książkę docenili nie tylko czytelnicy – w 2000 roku autorka otrzymała nagrodę Hugo, najbardziej prestiżowe wyróżnienie za książkę fantasy, a w 2010 roku Nagrodę im. Hansa Christiana Andersena. Rowling należy nie tylko do najlepiej sprzedających się autorów w historii, ale również najwyżej opłacanych.

"Szóstka wron"

Leigh Bardugo

2015

Nikt nie wie, skąd się wziął Kaz Brekker. Wiadomo o nim tylko tyle, że nikomu nie ufa, nigdy nie zdejmuje rękawiczek i że to dzięki niemu mało znana grupa złodziei oraz morderców w krótkim czasie stała się istotnym graczem w walce o wpływy w Ketterdamie. Do uzyskania pełnej niezależności i spłaty wszystkich długów brakuje Kazowi tylko jednego zlecenia. Jednak, gdy na stole w końcu pojawia się długo wyczekiwana propozycja, okazuje się, że wywiązanie się z umowy może kosztować bohatera życie. Książkę Bardugo czyta się jednym tchem – fabuła obfituje w zwroty akcji, a perspektywa opisywanych wydarzeń nieustannie się zmienia. Niezwykłą aurę tworzą wyraziste opisy spowitych mgłą portów oraz mrocznych kanałów, które przywodzą na myśl siedemnastowieczny Amsterdam.

W krwawym spektaklu o zwycięstwo walczy 24 nastolatków, po dwóch z każdego dystryktu

"Igrzyska śmierci"

Suzanne Collins

2008

Odkąd ojciec Katniss umarł w wybuchu w kopalni, dziewczyna zajmuje się młodszą siostrą i matką, która popadła w depresję. Trudne warunki życia w Dystrykcie 12 zmuszają bohaterkę do nielegalnych polowań w lesie, które pozwalają jej zapewnić rodzinie pożywienie oraz co nieco zarobić na czarnym markecie. Codzienne zmagania przerywają jedynie rozmyślania o corocznych dożynkach – krwawym spektaklu, w którym o zwycięstwo walczy 24 nastolatków, po dwóch z każdego dystryktu. Pierwszy tom rozpoczyna się, gdy Katniss zgłasza się do udziału w igrzyskach za ukochaną siostrę. Od momentu trafienia przez bohaterkę na arenę czytelnicy obserwują niepokojący reality show, od którego trudno się oderwać. Tym bardziej że wydarzenia rozgrywające się w dystopijnym świecie, który niebezpiecznie przypomina naszą rzeczywistość, długo nie pozwalają zasnąć w nocy.

"Księga cmentarna"

Neil Gaiman

2008

Autor bestsellerowej „Koraliny” doskonale wie, jak stworzyć niezwykłą fabułę, w której przeplatają się morderstwo, fantazja i humor. Z zamiarem napisania „Księgi cmentarnej” Gaiman nosił się kilka lat, a za inspirację posłużył mu widok syna jeżdżącego rowerem po pobliskim cmentarzu. Głównym bohaterem książki jest Nikt, który został wychowany przez duchy na cmentarzu po tym, jak jego rodzina została zamordowana. Książka składa się z ośmiu krótkich rozdziałów. Akcja każdego z nich rozgrywa się co dwa lata, dzięki czemu czytelnicy obserwują, jak Nikt dorasta i wyrusza na spotkanie z mordercą swoich rodziców. Za powieść Gaiman został uhonorowany prestiżową nagrodą Hugo w 2009 roku oraz Medalem Johna Newbery’ego.

Fantastyczna historia pełna mrocznych krain, urzekających dajmonów nierzadko jest wskazywana jako antypowieść wobec „Opowieści z Narnii” C.S. Lewisa

"Mroczne materie"

Philip Pullman

2003

Dwunastoletnia Lyra wychowuje się w Oksfordzie, który tylko w części przypomina rzeczywiste miasto w Anglii. W świecie dziewczynki rządzi Magisterium – religijna formacja, która za wszelką cenę chce ukryć istnienie tajemniczego Pyłu oraz równoległych wymiarów. Gdy najlepszy przyjaciel Lyry zostaje porwany, bohaterka nie waha się przed tym, by zostać asystentką zagadkowej pani Coulter, i wyrusza w podróż do Londynu, gdzie ma nadzieję odnaleźć Rogera. Fantastyczna historia pełna mrocznych krain, urzekających dajmonów nierzadko jest wskazywana jako antypowieść wobec „Opowieści z Narnii” C.S. Lewisa. Tym, którzy jeszcze nie przeczytali książki, polecamy szybko nadrobić zaległości, tym bardziej jeśli mają ochotę obejrzeć najnowszą ekranizację – serial, który od listopada można oglądać na platformie HBO.

"Eragon"

Christopher Paolini

2002

Pracę nad powieścią autor rozpoczął w wieku 14 lat. Po pokazaniu historii rodzicom ci zdecydowali, by książkę wydać własnym sumptem. Kolejny rok młody pisarz spędził w podróży po Stanach Zjednoczonych, by promować swoje dzieło. Po powtórnym wydaniu powieści przez wydawnictwo Alfreda A. Knopfa w 2003 roku „Eragon” przez 121 tygodni nie schodził z listy najlepiej sprzedających się książek „New York Timesa”. Powieść przedstawia losy chłopca, który odkrywa w górach tajemniczy kamień. Z czasem okazuje się, że niezwykłe znalezisko jest smoczym jajem – wykluwa się z niego mityczne stworzenie, które przykuje uwagę złego króla. Mimo że książka była krytykowana za dość banalne opisy oraz wyraźne inspiracje Tolkienem i średniowiecznymi legendami, krytycy docenili ją za wartką akcję i ekscytujące połączenie elementów powieści fantasy z książką przygodową.