Jak zrobić rogale świętomarcińskie?

Jak zrobić klasyczne ciasto na rogale świętomarcińskie?

Przepisów na rogale świętomarcińskie jest bez liku, ale najczęściej lista składników jest krótka: mąka, drożdże, mleko, odrobina masła, cukru i soli. Te receptury, które zakładają użycie świeżych drożdży, najczęściej nakazują sporządzenie rozczynu (czyli wymieszanie drożdży z ciepłym mlekiem i cukrem) przed zagnieceniem ciasta.

To właśnie z niego korzystałem przy ustalaniu proporcji ciasta. Przyrządziłem jeszcze jedno, z innego przepisu, ale jak się później okazało, od samego składu ciasta ważniejsza jest technika jego składania, a przede wszystkim – cierpliwość. Właśnie przy tych dalszych krokach najłatwiej polec. 

Mamy zagniecione ciasto, czas na połączenie go z masłem. Niektóre przepisy radzą rozwałkować ciasto ciepłe, odstawione po wyrobieniu do wyrośnięcia, inne zaś – ciasto schłodzone. Łatwiej jest pracować ze schłodzonym. Prostokąt ciasta powinien mieć grubość około 5 milimetrów. Krótsze boki prostokąta powinny mieć mniej więcej 1/3 długości dłuższych boków. Jeden z krótszych boków powinien znajdować się najbliżej nas, równolegle do czoła. Na mniej więcej 2/3 jego powierzchni (począwszy od najbliższej nam krawędzi), pozostawiając nieco miejsca (około 1 centymetra) przy krawędziach, rozsmarowujemy miękkie masło.

Potem nakładamy nienasmarowaną część (1/3 całego ciasta u góry prostokąta) na pół nasmarowanej części (1/3 ciasta pośrodku), po czym przykrywamy to złożenie resztą nasmarowanego ciasta (1/3 ciasta najbliżej nas). Uzyskujemy ciasto złożone na trzy, jeśli dobrze pójdzie, równe części o następującym rozkładzie warstw: ciasto-masło-ciasto-masło-ciasto. Przyciskamy krańce ciasta, żeby powstrzymać masło przed wydostaniem się z pakunku. Rozwałkowujemy ostrożnie (to bardzo ważne), żeby uzyskać mniej więcej kształt prostokąta sprzed złożenia, po czym składamy w ten sam sposób jak poprzednio. Obracamy o 90 stopni, przykrywamy i wkładamy do lodówki na 2 godziny. Potem powtarzamy składanie ciasta jeszcze trzy razy, po każdej turze chłodzimy je dobrze w lodówce. Tak zrobione ciasto jest gotowe do ostatecznego rozwałkowania, pocięcia na trójkąty i uformowania w rogale.

Z klasycznym przepisem na rogale świętomarcińskie, poza tym, że wymaga on poświęcenia całego dnia na wałkowanie, składanie i chłodzenie ciasta, mam następujący problem: użycie miękkiego masła do rozsmarowania na cieście, szczególnie jeśli to ostatnie również jest w temperaturze pokojowej (lub po wyrastaniu wręcz ciepłe), według mnie utrudnia przedsięwzięcie: masło topi się, łączy się z ciastem, przebija się przez jego powierzchnię, ucieka bokami. Może sprawdziłoby się inne rozwiązanie. Zamiast miękkiego masła, użyć wymieszanego z mąką dobrze schłodzonego ciasta uformowanego w prostokąt o odpowiednich wymiarach, dostosowanych do rozmiaru prostokąta z ciasta. Dzięki temu masło się nie topi i nie wnika w ciasto, a niska temperatura ułatwia pracę z całością. Jak najniższa temperatura jest szczególnie ważna przy robieniu ciasta kruchego, które jest u podstaw podobne do francuskiego. Dlaczego by zatem i tu nie zastosować podobnych zasad?

Czy da się uprościć ciasto na rogale świętomarcińskie? 

Mimo że ciasto bardziej przypominało drożdżowe niż francuskie, to i tak było niezwykle smaczne. Zresztą według mnie w rogalach świętomarcińskich zawsze bardziej chodzi o niezwykle bogate, sycące nadzienie niż o samo ciasto, które jest raczej jego nośnikiem.

Zastanawiam się, czy dałoby się wziąć którykolwiek przepis na rogale i po prostu pominąć cały ten żmudny, wielogodzinny proces składania, wałkowania i chłodzenia, łącząc od razu ciasto z masłem. Tą drogą poszła Eliza Mórawska z whiteplate.com, która do miski robota kuchennego wrzuca od razu 400 gramów mąki, 30 gramów drożdży (świeżych, do tego łyżkę cukru i trochę wody do sporządzenia rozczynu), 150 gramów masła, 1 paczkę cukru wanilinowego, 2 jajka, 2 żółtka i 50 gramów cukru. Ciasto odstawia do wyrośnięcia, a potem rozwałkowuje je i formuje z niego rogale. Nie bójcie się tego sposobu, jeśli nie macie czasu lub boicie się, że trudne ciasto francusko-drożdżowe wam nie wyjdzie.

Mnie zrobienie ciasta francusko-drożdżowego tym razem niestety nie wyszło. Czy winne było niechlujstwo przy rozwałkowywaniu, nienależyte chłodzenie między kolejnymi rundami składania ciasta, czy jeszcze coś innego? Nie wiem, ciasto tego typu naprawdę łatwo jest zepsuć. W każdym razie nie uzyskałem takiego stopnia listkowania, jaki chciałem osiągnąć. Jednak ten typ ciasta jest na tyle wymagający, że trzeba by mu poświęcić osobny odcinek, skupiając się tylko na nim. Za jakiś czas zabiorę się zatem do tropienia croissantów.

Jak zrobić nadzienie do rogali świętomarcińskich?

Na pewno powinny się w nim znaleźć migdały i mak, najlepiej biały, ale i niebieski zadowalająco spełni to zadanie. Reszta jest kwestią gustu – w masie mogą się znaleźć: orzechy włoskie (lub jakiekolwiek), masa marcepanowa, kandyzowana skórka pomarańczowa, rodzynki, różnego rodzaju aromaty (waniliowy, cytrynowy, migdałowy). Dosładza się cukrem i miodem, a do regulowania konsystencji służą śmietana i jajka (jeśli masa jest zbyt sucha) oraz pokruszone biszkopty i bułka tarta (jeśli masa jest zbyt mokra).

Proporcje są w zasadzie dowolne, o ile pierwsze skrzypce będą grały migdały i mak. Na ciasto zrobione z około ½ kilograma mąki będziemy potrzebować blisko 300 gramów białego maku.

Żeby pozbyć się goryczy i zmiękczyć ziarenka, mak sparza się wrzącym mlekiem lub gotuje w nim, a następnie odsącza z nadmiaru wilgoci. Potem należy drobno zemleć mak w maszynce do mięsa. Co, jeśli nią nie dysponujemy? Malakser lub blender ręczny raczej nie poradzą sobie z drobnymi ziarenkami – pozostaje staroświecka makutra, choć ostrzegam, że ucieranie w niej maku to prawdziwa katorga. Ja poddałem się po kilkunastu minutach. Na szczęście nadzienie z nie do końca rozdrobnionym makiem również było smaczne.

Pozostałe składniki polecam drobno zmiksować. Kandyzowana skórka pomarańczowa i rodzynki przygotowane w ten sposób dobrze zlepiają nadzienie. Masa marcepanowa jest charakterystycznie plastyczna (można ją zastąpić zmiksowanymi migdałami, choć to nie będzie to samo) i również przyczynia się do powstania pożądanej, lekko stawiającej opór zębom konsystencji. Na początek wypróbujcie proporcje z przepisu, ale nie bójcie się ich dowolnie modyfikować.

Jak formować i piec rogale świętomarcińskie? 

Ze schłodzonego, rozwałkowanego na grubość pięciu milimetrów ciasta wykrawamy ostrokątne równoramienne (długie i strzeliste) trójkąty o podstawie około 10 centymetrów. Nakładamy na nie nadzienie, pozostawiając trochę wolnego miejsca przy krawędziach. Najlepiej robić to za pomocą rękawa cukierniczego, ale łyżka też się sprawdzi. Nie obawiajcie się, jeśli nadzienia będzie dużo – powinno w trakcie zawijania wychodzić spod płatów ciasta. Po nałożeniu masy wykonujemy 1-centrymetrowe nacięcie dokładnie pośrodku podstawy trójkąta, po czym całość zwijamy w elegancki pakunek. Odstawiamy do wyrośnięcia, najlepiej na godzinę.

Pieczemy w piekarniku nagrzanym do 180 stopni (grzanie górne i dolne; jeśli używamy termoobiegu, zmniejszamy temperaturę do 160 stopni) przez 22-25 minut lub do osiągnięcia odpowiedniego stopnia zarumienienia.

Jeszcze gorące polewamy obficie lukrem sporządzonym z cukru pudru i ciepłego mleka (mój ulubiony) lub wody i posypujemy posiekanymi migdałami. Można jeść gorące, nie zważając na przestrogi babć – brzuchy was nie rozbolą!

Składniki:

• mąka pszenna 750 g
• mleko 300 ml
• cukier 100 g
• masło 100 g + 200 g
• jajko "zerówka" 2 sztuki
• świeże drożdże 15 g
• sól szczypta

Składniki:

• mak 200 g 
• cukier 150 g
• biszkopty 1 i 1/2 szklanki
• orzechy włoskie 100 g
• rodzynki 100 g
• kandyzowana skórka pomarańczowa 50 g
• masło 2 łyżki
• jajko "zerówka" 2 sztuki
• aromat migdałowy 1 łyżeczka

Do 100 ml ciepłego mleka dodajemy łyżeczkę cukru i rozpuszczamy w nim drożdże. Odstawiamy, by ruszyły.

Mąkę przesiewamy do dużej miski. Wlewamy zaczyn drożdżowy, dodajemy jajka, cukier, sól i resztę mleka. Zagniatamy ciasto. Kiedy składniki się połączą, dodajemy w trzech porcjami roztopione masło, by powoli połączyło się z ciastem. Kiedy ciasto zrobi się błyszczące i sprężyste, rozwałkowujemy je na prostokąt w rozmiarze A3. Całość owijamy folią i schładzamy w lodówce przez 45 minut.

Wyjmujemy ciasto z lodówki i układamy na blacie roboczym. Na 2/3 powierzchni ciasta rozrzucamy starte na tarce zimne masło. Częścią bez masła nakrywamy środek ciasta, a następnie przykrywamy całość pozostałą 1/3 na której wcześniej rozłożyliśmy masło. Wałkujemy ostrożnie, by znów uzyskać prostokąt w formacie A3. Schładzamy 45 minut w lodówce. Po tym czasie składamy je tak samo jak poprzednio i znów wałkujemy do A3 i schładzamy 45 minut. Czynność powtarzamy trzykrotnie. Tak przygotowane ciasto wkładamy do lodówki na noc.

Rano zabieramy się za farsz. Opłukany na drobnym sitku mak zalewamy dwoma litrami wrzątku i odstawiamy na godzinę. Potem dokładnie go odsączamy i trzykrotnie mielimy w maszynce do mięsa.

Na dużej patelni roztapiamy masło, dodajemy cukier i podsmażamy, dokładamy mak i smażymy dziesięć minut, mieszając od czasu do czasu, by całość się nie przypaliła. Do gorącej masy dodajemy rodzynki, posiekane orzechy i skórkę pomarańczową. Mieszamy. Dolewamy esencję, ponownie mieszamy i odstawimy do wystygnięcia.

Do zimnej masy wsypujemy pokruszone biszkopty i dwa jajka, cały czas mieszamy.

krok 7.

Ciasto wałkujemy na prostokąt o grubości 0,5 cm. Nakładamy cienko farsz na całą powierzchnię. Wycinamy z ciasta naprzemiennie trójkąty o podstawie około 10 cm, tnąc prostokąt wzdłuż krótszego boku. Zwijamy każdy trójkąt zaczynając od podstawy, po mniej więcej trzech centymetrach nacinamy ciasto na środku rozchylamy na boki i zwijamy dalej. W ten sposób rogal zrobi się rogalowy!